(Pseudo)meteoryt na wyciągniecie ręki

Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego

W latach osiemdziesiątych studiowałem fizykę i astronomię na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie. Wiele wykładów i ćwiczeń mieliśmy w historycznym gmachu Obserwatorium Astronomicznego UW przy alejach Ujazdowskich. Pamiętam, że w holu głównym na wprost wejścia do Obserwatorium przy drzwiach do jednej z sal wykładowych leżały dwa przedmioty służące ozdobie, czy jak byśmy to dziś powiedzieli, wystrojowi wnętrza. Po jednej stronie drzwi stał wielki  cokół-statyw do teleskopu. Była to ciężka żeliwna stożkowa konstrukcja, zupełnie jak ze  starych rycin przedstawiających lunety w obserwatoriach. Natomiast przy drugim  skrzydle drzwi leżał na posadzce wielki zwyczajny (!) kamień, tak około 200 kg – wiem bo nie raz się z nim mocowaliśmy ;-)

  Wielki bury kamień we wnętrzu budynku instytucji nie związanej z geologią i górnictwem, nie jest widokiem zbyt częstym, więc i nas studentów szybko zaintrygował ów obiekt.

— Na nasze pytania – co to jest? – pracownicy obserwatorium odpowiadali – meteoryt.

— No tak, wszystko jasne...

— Gdy dociekaliśmy bardziej – odpowiedź brzmiała – chyba Pułtusk.

— Aaaa... Pułtusk!

— No przecież to oczywiste, że w obserwatorium astronomicznym musi znajdować się meteoryt, toż to obiekt z Kosmosu.

— Przyjęliśmy to do wiadomości i tak już zostało.

Meteoryt ten leżał sobie tam „od zawsze” i służył różnym celom. Poza kurzem lądowały na nim kurtki studentów oczekujących na egzaminy, nie raz sznurowaliśmy buty wspierając się o niego, ale wielokrotnie toczyliśmy dyskusje na jego temat. Doszliśmy na przykład do wniosku, że meteoryty to taka normalna rzecz, spadają, lądują w muzeach i na korytarzach, jest ich tak dużo, że nikt specjalnie nie zaprząta sobie nimi głowy (co było w tamtych czasach chyba zgodne z prawdą, mało kto wtedy w Polsce badał meteoryty czy też nie wiele o nich się mówiło na studiach geologicznych). Nie interesowały mnie wtedy i nic o nich wiedziałem. Po 2002 roku, gdy złapałem bakcyla meteorytowego, przypomniałem sobie o tym wielkim „Pułtusku” w Obserwatorium. Napisałem do pracującego tam pana Tomasza Kwasta z zapytaniem, czy coś wie o losach tego kamienia. Kiedy po latach odwiedziłem obserwatorium okazu już tam nie było. Odpisał mi, że nie wie, ale prawdopodobnie meteoryt został wywieziony do obserwatorium w Ostrowiku. Ślad się urwał...

...Niedawno przeglądając strony o pseudometeorytach natknąłem się na informacje o kamieniu, który latami leżał w holu Obserwatorium na Ujazdowskich. Okazało się, że to nie był meteoryt, ale pseudometeoryt „Łapino”.

Pseudometeoryt Łapino

Pseudometeoryt Łapino

© Stępniewski et al.

Głaz został znaleziony latem 1954 roku w żwirowni na zboczu doliny Raduni w pobliżu małej wsi Łapino (Łapino Dolne) (54°17'23.46"N 18°26'36.23"E) na Pomorzu, kilkanaście kilometrów na południowy-zachód od Gdańska. Żwirownie te działały od 1888 do 1975 roku, obecnie są częściowo zatopione oraz zarośnięte krzakami i młodymi drzewami. Na głaz zwrócili uwagę pracownicy żwirowni w 1954 roku.  Ze względu na znaczną magnetyczność i niezwykły wygląd zasugerowano, że może on być meteorytem. Kolor, kształt i struktura powierzchni były bardzo intrygujące. Pomimo, że w okolicy występuje wiele utworów polodowcowych i głazów narzutowych (głównie granitoidów i gnejsów) przywleczonych przez czwartorzędowe lodowce ze Skandynawii, to  „Łapino” nie przypomina jednak typowych głazów narzutowych.

  Głaz został przekazany do Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie, gdzie przez wiele lat leżał w gmachu Obserwatorium przy Alejach Ujazdowskich na posadzce w holu głównym przy wejściu.

  W 1996 roku przekazano go do Państwowego Instytutu Geologicznego w celu zbadania. Pseudometeoryt Łapino ma gruszkowaty kształt ~70x45 cm i wagę około 250 kg. Wstępne oględziny nie wykazały obecności skorupy obtopieniowej oraz brak żelaza niklonośnego i chondr. Mógłby on być w takim razie jakimś achondrytem! Jednak badania przeprowadzone w PIG-u przez Stępniewskiego i współ.^[1] wykazały, że nie jest to meteoryt.

Nie wiem, gdzie znajduje się obecnie pseudometeoryt Łapino.

Zobacz również

Jak rozpoznać meteoryt?

Wiki.Meteoritica.pl – Pseudometeoryt Łapino

Przypisy

1  Stępniewski Marian, Borucki Jerzy, (2001), Pseudometeorite from Łapino (Pomerania, North Poland). Geological Quartely, vol. 45 (3), 2001, s. 343-348.

Źródła (sources)

Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie – OAUW  •   Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie – PIG  •  WUSTL – galeria pseudometeorytów, meteoryty versus pseudometeoryty  •